پروتئین وی (Whey Protein) یکی از دو نوع پروتئینی است که در فرآیند تهیه پنیر از شیر بدست می آید. کازئین پروتئین دیگری است که در این فرآیند تولید می شود. ولی کازئین نسبت به پروتئین وی کیفیت پایین تری دارد و فرایند جذب در آن کمتر صورت می گیرد.
پروتئین وی محصول فرعی فرایند تبدیل شیر به پنیر است در این فرایند فراورده های دیگری هم مانند پپتید ها، لاکتوز، چربی، نمک و آب تولید می شود. حتما برای شما هم پیش آمده است که وقتی بسته بندی ماست را باز می کنید، مایع سفید مایل به سبز رنگی را روی آن می بینید. پروتئین‌وی در واقع همان آب سفید رنگ روی ماست است.
ارزش بیولوژیک معیاری برای اندازه گیری کیفیت یک پروتئین یا ماده ای غذایی است که دارای پروتئین است انجام می شود. پس از مصرف پروتئین هر چه مقدار بیشتری نیتروژن از بدن دفع شود نشان می دهد که پروتئین کیفیت خوبی ندارد و جذب آن در بدن کم است و هرچه دفع نیتروژن کمتر شود، نشان دهنده جذب بالای پروتئین در بدن است و این امر ناشی از کیفیت بالای پروتئین مصرف شده است.
در بین مواد غذایی تخم مرغ از بیشترین ارزش بیولوژیک برخوردار است و آن را یک مرجع برای اندازه گیری ارزش بیولوژیک پروتئین قرار داده اند. تخم مرغ در بین مواد غذایی دارای ارزش بیولوژیک ۱۰۰ است، شیر ۹۳ و گوشت ۷۵ است؛ ارزش بیولوژیک پروتئین وی را هم ۱۰۰ تعیین کرده اند. بسیاری از شرکت های تولید کننده پروتئین و مکمل های بدنسازی از این پروتئین برای تهیه محصولات خود استفاده می کنند.
انواع پروتئین وی موجود در بازار
به طور کلی سه نوع پروتئین وی در فروشگاه های فروشنده مکمل های غذایی موجود است که شامل ایزوله، کنسانتره و ترکیبی است. ایزوله خالص ترین نوع این مکمل غذایی است. نوع کنسانتره زیاد خالص نیست و چربی و لاکتوز بالایی دارد. نوع ترکیبی هم همانطور که از اسمش پیداست، ترکیبی از پروتئین‌وی ایزوله و کنسانتره است.
همانطور که گفته شد نوع ایزوله چون از پروتئین بیشتری برخوردار است پس قیمت بالاتری هم دارند و نوع کنسانتره نسبت به ایزوله ارزان تر است. نوع دیگری از پروتئین‌وی هم وجود دارد که هیدرولیز شده نام دارد. این نوع پروتئین وی زیر مجموعه نوع ایزوله به حساب می آید. درواقع پروتئین در نوع هیدرولیز شده به زنجیره های کوچکتر یعنی آمینواسید ها تجزیه شده اند و بنابراین جذب سریع تری دارند.
این نوع به دلیل مزه تندی که دارد در بین مصرف کنندگان از محبوبیت زیادی برخوردار نیست. از مزایای پروتئین وی هیدرولیز شده می توان به جذب سریع آن اشاره کرد ولی اغلب قیمت بالاتری هم دارد، بیشتر شرکت ها برای کاهش قیمت خود این پروتئین را با کازئین و سویا ترکیب می کنند که رواج بیشتری دارد.
طریقه مصرف پروتئین وی چگونه است؟
مرجع رژیم غذایی جهانی (DRI) مقدار استاندارد مصرف روزانه پروتئین وی را به ازای هر کیلو گرم وزن، 0.8 گرم اعلام کرده است. مثلا یک فرد با وزن 70 کیلوگرم باید روزانه 56 گرم از این پروتئین را مصرف کند. البته مقدار مصرف این مکمل برای کسانی که به پرورش اندام یا بدنسازی مشغول هستند توصیه می شود و مقدار توصیه شده برای افراد دیگر روزانه 2 گرم است.
عوارض جانبی مصرف بیش از حد پروتئین وی چیست؟
کسانی که در روز ۲ گرم از پروتئین وی را مصرف می کنند دچار عارضه جانبی نمی شوند ولی مصرف بیشتر آن می تواند برای برخی از افراد دارای عوارضی باشد. اولین کسانی که باید از مصرف این مکمل خودداری کنند کسانی هستند که به شیر حساسیت دارند. از آنجایی که این پروتئین از فرایند تبدیل شیر به پنیر به دست می آید می تواند در برخی از افراد که به شیر حساسیت دارند هم باعث بروز آلرژی شود. در دیگر افراد مصرف زیاد این مکمل می تواند باعث بروز شکم درد، گرفتگی عضلات، کاهش اشتها، حالت تهوع، خستگی و سردرد شود و در برخی از افراد هم دیده شده است که مصرف بیش از حد پروتئین‌وی باعث بروز آکنه در بدن می شود.
علائم جدی تری هم بعد از مصرف بیش از حد پروتئین وی به وجود می آید که مشکلات معده، روده، کم آبی بدن، اسهال، سوء هاضمه، بیماری های قلبی-عروقی، آسیب های کبدی، بیماری های کلیه، تشنج، دیابت نوع ۲، پوکی استخوان و استئوپنی از این قبیل عوارض مصرف بیش از حد هستند.
مزایای استفاده از پروتئین وی
از آنجایی که سوخت و بافت عضلات از پروتئین است پس این مکمل هم می تواند سبب رشد عضلات و افزایش قدرت و اندازه عضله شود.
در طی چند مطالعه بر روی کسانی که از این مکمل غذایی استفاده کرده اند؛ آشکار شد که پروتئین وی در کاهش وزن تاثیر زیادی دارد و حتی تاثیر آن از پروتئین سویا هم بیشتر است.
پروتئین وی به ویژه نوع ایزوله و هیدرولیزه آن به دلیل وجود آمینواسید زیاد و سرعت جذب بالاتر به عضله سازی کمک فراوانی می کنند. علاوه بر این سرعت رشد عضله هم بیشتر می شود.
پروتئین وی چه تاثیری بر کاهش وزن دارد؟
در یک تحقیق در بین نوجوانان دیده شده است که مصرف صبحانه ای که حاوی این ماده غذایی باشد می تواند باعث کاهش اشتها و در نهایت باعث کاهش وزن شود. این ماده مغذی می تواند سیگنال های عصبی مربوط به اشتها را کنترل کند و باعث کاهش اشتها و ایجاد احساس سیری شود. البته مطالعات زیادی لازم است تا به ارتباط پروتئین وی و کم اشتهایی به طور کامل پی ببریم.
چه کسانی باید از مصرف بیش از اندازه پروتئین وی خودداری کنند؟
خانم های باردار، افرادی که مبتلا به بیماری های کبد، کلیه و نقرس هستند، کسانی که سطح آرژنین، گلوتامین، ویتامین های B 6 و B 12 و فولات در بدنشان پایین است، کسانی که مبتلا به پوکی استخوان و فشار خون بالا هستند از این مکمل غذایی استفاده نکنند.
بهترین زمان برای مصرف پروتئین وی چه وقت است؟
برای کسانی که به پرورش اندام و بدنسازی مشغول هستند معمولا توصیه می شود که پس از جلسه تمرینی خود از این پروتئین به مقدار مشخص شده با توجه به وزنشان، استفاده کنند. ولی در یک مطالعه بر روی گروهی از ورزشکاران مرد آشکار شد که کسانی که هر سه ساعت در طول تمرین بدنسازی خود از ۲۰ گرم پروتئین وی استفاده کرده اند. نسبت به کسانی که دوز پیشنهادی و زمان استفاده متفاوتی داشتند، حجم عضله بیشتر و سریع تری به دست آورده اند.
پروتئین وی در مقابل منبع غذایی طبیعی آن، کدام بهتر است؟
همانطور که در ابتدای امر گفته شد پروتئین وی از مایع به دست آمده در طی فرایند تبدیل شیر به پنیر به دست می آید؛ بنابراین این پروتئین در شیر و پنیر یافت می شود و همینطور پروتئین وی در مواد غذایی مانند تخم مرغ و گوشت هم موجود است. مطمئنا همه می دانند که مصرف هر ماده مغذی به صورت طبیعی بهتر و سالم تر است و تنها در صورتی که فردی از فقر یک ماده مغذی رنج می برد، پزشکان به او توصیه می کنند که از مکمل های غذایی استفاده کنند ولی از آنجایی که ورزشکاران رشته های بدنسازی و پرورش اندام به دلیل رقابت فشرده ای که بین آنان وجود دارد و وقت کمی که یک ورزشکار برای رقابت در یک تورنومنت دارد به مصرف مکمل ها از جمله پروتئین وی روی می آورند.
اگر به دنبال عضله سازی و افزایش حجم عضله در مدت زمان کوتاه هستید مصرف پروتئین وی و دیگر مکمل ها زیر نظر یک متخصص به شما توصیه می شود ولی اگر صرفا به دنبال ورزش کردن و تناسب اندام هستید بهتر است این پروتئین را از راه مصرف مواد غذایی طبیعی مانند شیر، تخم مرغ و گوشت کسب کنید.
