همانطور که می‌دانید، یکی از اصلی ترین ارکان حرکتی پا و حتی بدن، زانوها هستند. این عضو به دلیل کارکرد فراوان، تحمل فشار زیاد و برخی اشکالات مادرزادی و اکتسابی، حتی در سنین جوانی، ممکن است دچار آسیب شده و عملکرد صحیح خود را از دست بدهد.
یکی از رایج ترین مشکلات زانو آرتروز است که می‌تواند تأثیر مستقیم بر کاهش کیفیت زندگی افراد داشته باشد.
آرتروز (اُستئوآرتریت) چیست؟
آرتروز یا ساییدگی مفصل، بیماری پیش رونده‌ای است که زمینه ساز آن، تخریب و فرسایش غضروف مفصلی است. غضروف بافتی لغزنده است که انتهای استخوان‌ها را در یک مفصل می‌پوشاند؛ و به دلیل ماهیت لغزندگی، موجب می‌شود استخوان‌ها بر روی هم حرکتی آسان داشته باشند (با توجه به توضیحات ارائه شده، تصور کنید در صورت صدمه به غضروف، چه وضعیتی در حرکت استخوان‌ها ایجاد خواهد شد).
رفته رفته در اثر پیشرفت تحلیل غضروف مفصلی، مفصل و استخوان‌های مربوطه نیز درگیر می‌شوند و التهاب بافت‌های اطراف را ایجاد می‌کنند. غضروف بافتی است بدون عروق خونی، و فاقد عصب. به دلیل عدم خونرسانی، ترمیم خود به خودی غضروف امکان پذیر نیست و به دلیل فقدان عصب در صورت آسیب، دردی احساس نخواهد شد؛ به همین دلایل، روند تخریب غضروف سریع و بی علامت خواهد بود.این بیماری بسیار شایع است و در اغلب افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود (همه افراد مبتلا به آرتروز، علامت دار نیستند).
این عارضه ممکن است هر یک از مفاصل بدن را درگیر سازد ولی شایع‌ترین مفاصل درگیر آرتروز، مفصل ران، ستون فقرات، دست و زانو هستند که البته به جرأت می‌توان گفت: متداول ترین و ناتوان کننده ترین آرتروز، آرتروز زانو است. در ادامه این مطلب، با این بیماری و دلایل ایجاد آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
آرتروز زانو
هر دو قسمت انتهایی استخوان، از غضروف که بافتی انعطاف‌پذیر است، ساخته شده. آرتروز زانو هم طبق تعرف کلی آرتروز، با ساییدگی و فرسایش غضروف مفصلی زانو شروع می‌شود و علت ابتلا به آن نیز، تغییرات تخریبی (دژنراتیو) غضروف انتهای تحتانی استخوان فمور (ران) و غضروف فوقانی استخوان درشت‌نی است که به تدریج ایجاد می‌شود.
این تخریب تدریجی، به دلیل عدم قرار گیری استخوان‌ها در یک راستا و برداشته شدن فشار از مرکز زانو است؛ به همین دلیل فشار وارده بر غضروف تعدیل نشده و به یک سمت (قسمت داخلی یا خارجی زانو)، فشار بیشتری تحمیل می‌گردد و از همان سمت غضروف زانو، دچار تحلیل و تخریب خواهد شد. بنابراین آرتروز مفصل زانو در دو ناحیه تیبیوفمورال (مفصل بین استخوان ران و ساق) و مفصل کشککی - رانی می‌تواند ایجاد شود. با پیشرفت بیماری، مفصل نیز دچار فرسایش و تخریب شده و حرکت استخوان‌ها نیز مشکل خواهد شد.
عوامل زمینه ساز آرتروز زانو
عواملی که موجب ایجاد و سرعت پیشرفت آرتروز زانو خواهند شد، عبارتند از:
- عادات غلطی مانند دوزانو و چهار زانو نشستن، توالت ایرانی و بالا و پایین رفتن مکرر از پله (بخصوص پله‌های با شیب تند)
- شرایط شغلی نامناسب که فشار مضاعف و بدون استراحت به مفصل زانو وارد می‌کند
- ابتلا به بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری عفونی در مفصل و…
- ضربه و فشار ناگهانی به مفصل زانو مانند فشار ناشی از تصادف
- دفورمیتی‌های مفصل زانو (پای ضربدری و پای پرانتزی)
- بیماری نرمی غضروف زیر کشکک (کندرومالاسی)
- پارگی رباط‌ها، منیسک‌ها و کپسول مفصلی زانو
- در رفتگی‌ها و شکستگی‌های درون مفصلی
- منیسک دیسکی شکل و کیست منیسک
- حرکت مفصل زانو به سمت عقب
- بی‌ثباتی زانو به علت شلی رباط‌ها
- بیماری استئوکندریت دیسکان
- اضافه وزن
- عوامل ژنتیکی
