داروسازی حرفهای است که در زمینه دارو درمانی برای مداوای یک بیمار به عنوان متداول‌ترین شیوه در دنیا با بیماران و مردم مرتبط می‌گردد. یک داروساز در داروخانه باید بر روی همه نسخه‌های پزشکان نظارت کند و تأیید نماید که نسخه برای بیمار از نظر سن، وزن، تداخلات و تناسب با بیماری مناسب است، وبا مهر و امضا تایدیه خود را ثبت کند، و در صورت ایراد با پزشک تماس بگیرد یا مسئولیت آنرا نپذیرد و از پذیرش آن امتنا کند داروساز در صورت ناموفق بودن رژیم دارو درمانی باید علل عدم موفقیت را بررسی کند.
داروسازی حرفهای در زمینه سلامت است که علوم بهداشت را با علم شیمی پیوند می‌دهد. رشته داروسازی، رشته‌ای در ارتباط با علوم پزشکی است که در رابطه با تولید و ساخت دارو، بررسی وضعیت دارو در بدن انسان و موجودات زنده و میزان تأثیر دارو در سلامت جامعه و کم کردن بحران‌های بیماری‌زا نقش ایفا می‌کند. به عبارت دیگر رشته داروسازی به شناخت ماده مؤثر، فرموله کردن این ماده (تبدیل ماده مؤثر به فرمی که قابل مصرف برای بیمار باشد مثل قرص، کپسول، شربت یا استفاده از روشهای تزریقی) و بررسی اثرات دارو بر بدن بیمار می‌پردازد.
اما لازم است ذکر شود که رشته داروسازی (با داروشناسی اشتباه گرفته نشود) از رشته‌ها و شاخه‌های علوم پزشکی نیست.
علت حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد ناموفق بودن شیوه مداوای یک بیمار، به دارو مربوط می‌شود؛ یعنی کیفیت دارو، انتخاب نوع دارو و نحوه استفاده از دارو (این که بیمار دارو را با چه مواد غذایی یا داروهای دیگر استفاده کرده‌است) می‌تواند اثر دارو را تضعیف کند؛ و این وظیفه یک داروساز است که علت را تشخیص دهد و در این زمینه پزشک معالج را راهنمایی کند.
رشته دكترای عمومی یا حرفه ای داروسازی Doctor of Pharmacy (Pharm.D.) شاخه ای از علوم پزشكی است كه به منظور رفع نيازهای خدمات دارويی جامعه در سازمانهای خدماتی، اجرایی، آموزشی و پژوهشی مرتبط با ساخت، تامین، توزیع، تجویز و مصرف دارو تاسيس شده است. ساليانه تعداد زيادی دانشجو وارد اين رشته میشوند و همزمان دانش آموختگان فراوانی وارد بازار کار میشوند. از اين رو بدیهی است که دانشجويانی که هر ساله وارد دانشگاه میشوند، بايد آشنايی کاملی با رشته و فضای آموزشی خود داشته باشند.
- تاريخچه رشته و پيشرفتهاي جديد
با توجه به نياز بشر به درمان بيماريها و همچنين پيشرفت علم شيمی و بيولوژی و همچنين ارتباط تنگاتنگ علوم مختلف و گشوده شدن عرصه برای ارائه روشهای جديد درمانی بااستفاده از داروهای جديدتر و موثرتر، رشته داروسازی از ابتداي قرن بيستم به عنوان يك رشته مستقل مطرح گرديد، كه اين امر در ايران با استقلال اين رشته از رشته پزشكی و تاسيس دانشكده داروسازی در سال 1313 در دانشگاه تهران محقق گرديد. به مرور زمان و با توجه به نياز كشور به استفاده از خدمات داروسازان و همچنين احساس ضرورت برای تدوين برنامه هاي تحصيلی اين رشته، دانشكده های داروسازی ديگری در تبريز، اصفهان، مشهد، اهواز و سپس دانشکده های داروسازی شهيد بهشتی، كرمان، شيراز، ساری، كرمانشاه و اخیرا زابل، زنجان، همدان، یزد و آزاد اسلامی نیز تاسيس گرديدند. برنامه رشته داروسازي به صورت مدون در سال 1361 توسط شوراي انقلاب فرهنگي ارائه شد كه اين برنامه با كمی تغيير در سال 1367 بازنگری گرديد و آخرین بازنگری دوره آموزش داروسازی در سال 1384 به تصویب شورای عالی برنامه ریزی علوم پزشکی کشور رسیده و جهت اجرا از سال 1385 به دانشکده های داروسازی ابلاغ گردید. در برنامه جدید با توجه به لزوم کسب آموزشها و مهارتهای حرفهای مرتبط با مراقبتهای دارویی و نیز آشنایی بیشتر دانش آموختگان با نقش و مسئولیت داروسازان در صنایع داروسازی کشور، در یک سال پایانی آموزش داروسازی، دوره های طولانی مدت کارآموزی و کارورزی بالینی و بیمارستانی و نیز کارآموزی و کارورزی صنعت پیش بینی شده است. امروزه افزون بر تاسيس دانشكده هاي داروسازی، هر دانشكده به لحاظ رشد و تحولات عظيم علمی اقدام به تاسيس مراكز تحقيقاتی و با توجه به نياز جامعه به خدمات تخصصی تر، اقدام به تاسيس و راه اندازي رشته های تخصصی نموده است.
- ارزشها و باورها
حفظ سلامت انسان و محيط زندگی وی، از حقوق اصلی وی محسوب ميشود. در رشته داروسازی نيز با توجه به كاربردهای تعيين كننده آن در تامين سلامت جامعه در راستای تحقق عدالت اجتماعی، بر مد نظر گرفتن اين حق اساسي تاكيد ميشود. دانشمندان مسلمان و ايراني در شناخت محيط زندگي و داروها پيشقدم بوده اند و اين برنامه بر روح حاكم بر فرهنگ غنی ملي در زمينه های اقليم شناسي و جنبه هاي اخلاقي به ویژه اخلاق پزشكی تاكيد دارد. از اين رو در اين برنامه بر افزودن اطلاعات، ايجاد نگرشهاي لازم، تقويت جنبه پژوهشگری و دستيابی به رازهای آفرینش توجه ميشود و تلاش ميگردد با به كارگيری شيوه هاي نو و قديم تعليم و تربيت در جهت افزايش قدرت تفكر، استدلال، تصميم گيری و افزايش توان حرفه ای فراگيرندگان با توجه به نيازهای جامعه و اولويتهاي ملی با بهره گيري از فراگيري مداوم گام برداشته شود.
ماموريت اصلی، تربيت دانش آموختگاني است كه ميتوانند در نظامهاي بهداشتي و تامين سلامت، آموزشی، پژوهشی، برنامه ريزی و خدماتی مربوط به داروها انجام وظيفه نمايند. همچنين با استفاده از روشها و تكنيكهای جديد ساخت دارو و ارائه مشاوره، به تشخيص، درمان و پيشگيری از بيماريها كمك ميشود. بطور كلي اين رشته بر خلاقيت، نوآوری، كارگروهی و اخلاق حرفه اي تاكيد دارد. با تربيت اين نيروها است که میتوان به پیشرفت و تامين سلامت امید بیشتری داشت.
3.چشم انداز
در يك دنيای درحال تغيير، تحول و پيشرفت، دانش آموخته گان داروسازي با همكاري ساير شاغلین و متخصصين گروه پزشكي، نقش موثر و كارآمدي در ارتقاي سطح علمي در عرصه آموزش و پژوهش و پاسخگويي به نيازهاي در حال تحول خدمات بهداشتي جامعه را خواهند داشت. مطابق استانداردهاي بين المللي، دكتر داروساز بايد جايگاه واقعی خود را در حلقه درمان و حفظ سلامتی جامعه كسب نمايد. از اين رو اميد است كه اين رشته بتواند با شناسایی و رفع موانع قانونی- اجرایی موجود، در ده سال آينده جايگاه واقعی خود را از لحاظ رفع نيازهاي اجتماعی و ایفای نقش موثر در سطح ملي و حتي بين المللی كسب نمايد.
- اهداف كلي
از دانش آموختگان اين رشته انتظار ميرود اطلاعات عمومی و كافی در جنبه هاي مختلف علوم دارويي داشته و نيازهاي جامعه را در اين ارتباط بر طرف نمايند. اهداف كلی اين رشته عبارتند از:
الف- برآوردن نيازهای عمومی آموزشی و پژوهشی برای فهم بهتر علم داروسازی و عوامل مرتبط با آن
ب- آشنايی با پژوهشهای علمی و عملی در حيطه علوم دارويی
ج- افزايش آگاهيها و مهارتها در خصوص:
- شناخت كامل خصوصيات داروهای موجود در فارماكوپه دارویی کشور
- توانايي اداره داروخانه هاي عمومي و تخصصي، راهنمايي بيماران و مشاوره پزشكان در تجویز و مصرف منطقی داروها در سطح اجتماع و بخشهای بالینی بیمارستانی
- ساخت داروها و مواد آرايشي- بهداشتي در حد داروخانه
- ساخت داروها و مواد آرايشي- بهداشتي در صنعت
- كنترل كمي و كيفي داروها و مواد غذايي و آرايشی- بهداشتي
- پيشگيري از سميت و عوارض جانبي داروها و اطلاع رساني دارویی
- آشنايي با مراجع و رفرانسهاي داروسازي و علوم دارويي
- توان شناخت و برنامه ريزي براي حل مسایل مرتبط با دارو و سلامت در سطح ملي
- آشنایی با فرهنگها و باورهای جوامع گوناگون
- تعامل مناسب با امور پژوهشي و آموزشي محيط پيرامون خويش
- تحكيم اخلاق حرفه ای
- نقش دانش آموختگان در جامعه
نقش خدماتی- اجرایی
- در داروخانه شهری به عنوان مسئول فنی، كه بر حسن اجراي امور نسخه پيچي و راهنمایي متقاضيان خدمات دارویی نظارت دارد، خدمات ارائه نمايد.
- در داروخانه بيمارستاني به عنوان مسئول فني، كه بر حسن اجراي امور نسخه پيچي و تامين داروهاي بخشهاي مختلف بيمارستان و راهنمایی متقاضيان خدمات دارویی نظارت دارد، خدمات ارائه نمايند.
نقش خدماتی- مشاوره ای
- در داروخانه شهري و بخشهای بيمارستاني، به عنوان مشاوران دارویی پزشکان، پرستاران و بیماران در انتخاب و مصرف صحيح داروها كمك نمايند.
- با ارائه اطلاعات صحيح به پزشك و بيمار، موجب كاهش عوارض سمي و جانبی داروها گردد.
- در ارائه مقرون به صرفه خدمات دارویی به بیماران کمک نماید.
نقش مديريتي
- در سازمانها و موسسات مرتبط با توزیع دارو به عنوان مدير فعاليت نمايد.
- در كليه امور مربوط به دارو، اعم از ارتباط با كارخانه هاي داروسازي يا ديگر مراكز توليد دارو، و شبكه هاي بهداشتي در سطح اجرایي و نظارتي ارائه خدمات نمايند.
- در كارخانه هاي داروسازي بر ساخت و كنترل داروها به عنوان مسئول فني نظارت نمايند.
نقش پژوهشي-آموزشی
- با توجه به اهداف رشته، با مطالعه پيراموني در خصوص الگوي مصرف داروها و نوع بيماريهای منطقه، به افزايش سطح آگاهي عمومی و بهینه سازی مصارف دارویی در آن منطقه مشخص، كمك نمايد.
- در بخشهاي پژوهشي شامل مراكز تحقيقاتي و همچنين آزمایشگاههای تحقيق و توسعه كارخانههاي داروسازي در راستای رفع نیازهای ملی- جهانی ارائه خدمات نمايد.
وظایف یک داروساز چیست؟
حیطه شغلی رشته داروسازی از تنوع زیادی برخوردار است. یک داروساز می تواند در صنايع داروسازی و کارخانه‌های آرايشی ـ بهداشتی مشغول به کار شود یا در یک داروخانه به دریافت نسخه های پزشکان و آماده کردن داروهای تجویزی به بیماران بپردازد.
در بخش های تحقیقاتی داروساز می تواند با مطالعه پيرامونی در خصوص الگوی مصرف داروها و نوع بيماريهای منطقه، به افزايش سطح آگاهی عمومی و بهینه سازی مصارف دارویی در آن منطقه مشخص، كمک نمايد. در کارخانه جات داروسازان عهده دار وظایفی مانند بررسی کیفیت داروها و نظارت بر اجرای فعالیت های آزمایشگاهی و ساخت دارو ها در واحدهای تولیدی دارو هستند.
در داروخانه، داروساز به عنوان مسئول فنی بر اجرای امور نسخه پيچی و راهنمایی مراجعین نظارت دارد. همچنین داروساز به عنوان مشاور دارویی پزشکان، پرستاران و بیماران آنها را در انتخاب و مصرف صحيح داروها راهنمایی می نماید.